ake1
[Tāne] ing .
He rākau e 6 mita te tupu.
Dodonaea viscosa
akeake
(1)
ake2
-nga
[Tāwhirimātea] mahp, ing, āhua .
Ka neke i tētahi wāhi ki tētahi atu.
Ka ake ki hea? (W 7)
haere
(1)
ake3
1.
[Tāne] pmi .
E tohu ana kei te ahu whakarunga tētahi mea.
Tēnā piki ake!
He moata taku ohonga ake i te ata.
Hutia ake te punga.
2.
[Tāne] pmi .
E tohu ana i te whāinga mai o tētahi mahi, tētahi āhuatanga rānei, i muri tata mai i tētahi atu.
E whai ake nei tā rātou waiata.
Ka tahuna te ahi, mea ake kua mura.
3.
[Tāne] pmi .
I muri i ētahi tūwāhi, tūāhua, tūkapi rānei, e whakakaha ana i te tikanga.
Meatia ngā pounamu ki runga ake, kia kore ai e taea e ngā tamariki.
Kei muri ake anō i a rātou ētahi waka e hoe mai ana. (W 6)
Ka nui ake tana whakamā.
Nā te āhua o tana mahi, kāore i toe mai he wā ki a ia ake me tōna whānau. (TTR 4, 93)
4.
[Tāne] pmi .
E tohu ana e hono tata ana tētahi whakaaro, tētahi wāhi rānei ki te kaikōrero, te kaiwhakarongo, te tangata rānei e kōrerotia ana.
Kua matemate katoa ngā tāngata kua whakahuahuatia ake nei e au.
5.
[Tāne] pmi .
I muri i ngā tūwāhi, e mea ana kei taua wāhi tonu te mea e kōrerotia ana, kaua i tētahi atu.
Ka pupū mai te ngāwhā i roto ake i tōku iāri!
Kei hea ake nei o Te Papaioea tō rāua kāinga?
6.
[Tāne] pmi .
E tohu ana i te ahunga ki tētahi wāhi e hono ana ki te kaikōrero, engari kāore ia i reira i te wā e kōrero ana ia.
Ka tae ake anō koe ki tā mātou whakangahau ā te Rāhoroi?
Katoa rātou i puta ake ki te uhunga o taku pāpā.
7.
[Tāne] pmi .
I muri i ngā pūmau rirohanga, e tohu ana nō te tangata anake, nā te tangata anake rānei e whakaingoatia ana te mea e kōrerotia ana, ehara i tētahi atu.
Nōku ake ēnei whakaaro, ehara nō te tangata kē.
Kei te hiahia ia ki tāna ake pukapuka.
8.
[Tāne] pmi .
I muri i ngā pūmau, e tohu ana he rerekē, he tāpiritanga rānei te mea e kōrerotia ana ki tētahi mea kua oti te whakahua i mua tata ake.
Te akoranga rata, mahi niho, rōia, kaiwhakaako mō ngā huarahi katoa, me ētahi ake, me ētahi ake mātauranga. (HP 243)
Arā a Pāora Tāhau, a Hōri Mautaranui, a Tūpare Maniapoto, a Te Kāripa, a Hūrae, a Rore pea ina, me ētahi ake kei te wareware au ko wai. (HP 243)
atu
(3)
9.
[Tāne] pmi .
Ina whakaritea ētahi mea e rua, e tohu ana kāore i te eke te kaha o tētahi āhuatanga o roto i te mea tuarua ki tō te mea tuatahi. Whakamahia nuitia ai mō te tūāhua wairua pai, pēnei i te pai, i te nui, i te reka, engari kāore e whāiti mai ki tēnei.
He teitei ake a Aoraki i a Ruapehu.
He nui ake te kākāpō i te kākāriki.
He iti ake te utu mō te tamariki, tēnā i te utu mō te pakeke.
He makariri ake te Kōpakatanga ki te Tonga tēnā i te Weheruatanga o te Ao.
10.
[Ranginui & Papatūānuku] āhua .
E tohu ana i te momo whana hiko e tauaro ana ki tērā e kawea ana e te irahiko.
He whana ake tō ngā iraoho.
tōrunga
(2)