Search

HE PĀTAKA KUPU – te kai a te rangatira

HE MIHI

Kei te mihi tonu ki te hunga kua whakamoea e te ringa kaha o mate, me te tangi tonu ki ērā i uru mai ki te hanganga o te pukapuka nei, engari kāore i kite i tōna otinga.

He rau ringa e oti ai.

E hika mā, kia riro mā te whakataukī nei e whakaahua te āhua o te mahi tahi a te hunga nā rātou i tū ai te pātaka nei. E kore e mutu te mihi ki te hunga i whai wāhi mai ki te kaupapa, mai i te Rōpū Matua nāna nei i whakatakoto te tūāpapa hei tūnga mō te whare, ki ngā kaimahi a te Taura Whiri nā rātou i whakatū ngā pou, ngā paetara, tae atu ki tōna tuanui hei iringa mō ngā kōrero a ngā kaituhi. Kei te mihi hoki ki ngā puna reo, ki nga kaitautoko me ngā ringa āwhina katoa o roto i ngā tau i ngau ai ngā whao ki te tārai whakaaro mō te pātaka nei.

Ahakoa kua putu mai he kai ki te whare nei, he pātaka tēnei e kore e kī. Inā rā, kāore anō i emi katoa mai ngā kupu a kui mā, a koro mā, ngā kupu o nāianei, tae atu hoki ki ngā kupu ka titoa e ngā tamariki mokopuna kāore anō i whānau mai.

Kei wareware hoki te Kāwanatanga nāna ngā putea i puta ai te hanga nei ki te ao.

Kaiwhakatika Mātāmua
Te Haumihiata Mason, Hēni Jacob

Kaiwhakatika Mātāmuri
Piripi Walker, Huriana Raven, Kylie Brown

Kaituhi Matua
Te Haumihiata Mason, Hēni Jacob, Te Awanuiārangi Black, Wiha Te Rakihāwea, Ruka Broughton

Tohunga Rorohiko
Dave Moskovitz

Kaiārahi Matua
Philip Matthews

TE PAPAKUPU REO MĀORI

Kōrero Onamata

I puta ngā whakaaro ōmana mō te papakupu i ngā tau tōmua o 1990, i te wā i kōrerorero ai a Timoti Karetu (te Toihau o Te Taura Whiri i te Reo Māori i taua wā) ki te maha o ngā tāngata, tae noa ki ētahi kaumātua, me ētahi mātanga kohikohi kupu.
I tīmataria te tūmahi papakupu reo Māori anake i te tau 1999 nā runga i te māharahara mō te heke o te rahi o ngā kaikōrero i te reo Māori me te heke o te hōrapa whānui o ngā kupu reo Māori.  I kitea te papakupu hei pūranga tāpua whai i ngā kohinga kupu o te reo Māori, i runga i te whakamahinga hangarau hei pupuri pai, hei tautoko hoki i tōna nohoanga mārika.

Nō te tau 2001, i tīmata ai tētahi kāhui kaituhi ki te waihanga i te papakupu, ā, tae noa ki tōna otinga i te marama o Paengawhāwhā 2008.

Kāore e tino kitea ana te tere whakaotinga o tētahi tūmahi pēnei rawa te nui (he papakupu whai urunga tuhi 24,000) i roto i te wā e ono, e whitu rānei ngā tau.  Tekau mā rua ngā tau kē te roa mō te hanganga o te nuinga o ngā papakupu whai kupu 12,000 te nui.

Ko He Pātaka Kupu - te kai a te rangatira te ingoa kua tapaina ki tēnei papakupu.


Kupu Whakataki

Ka whakatutuki a He Pātaka Kupu i te tino hiahia mō ngā rauemi reo Māori mō ngā ao rumaki reo Māori.  Ka whai tēnei i te putanga o te papakupu mō ngā ākonga Wharekura, i te tau 2001, arā a Tirohia, Kimihia.

I heipū tonu te huri ki tētahi papakupu Māori anake i te ngaronga motuhake o ngā kaumātua reo taketake me te kaha puta o te hunga pakeke e kaha ana ki te whakamahi i te reo Māori.

He mea hou ki Aotearoa te mahi waihanga i a He Pātaka Kupu, he mea ahurei hoki, huri noa i te ao.  I runga i tōna āhua hei tūmahi, ko te whāinga pū, ko te whakaora anō i ngā wāhi reo Māori ki waenga i ngā momo karangatanga rōpū o te hapori Māori.

I waihangatia a He Pātaka Kupu hei urupare i te hiahia kia:

  1. hopukina te hōhonutanga, te whānuitanga, me te pūmanawatanga o te reo Māori e noho ana i te hapori Māori;
  2. hopukina, kia kohia hoki ngā pārongo reo Māori e wātea tonu ana, engari e noho mōrea ana kei ngaro ā-moa nei;
  3. tautokona te tipu o ngā akoranga reo Māori, tae hāngai atu ki ngā mahi whakaora i te reo, ngā mahi wetereo me te hanga papakupu Māori;
  4. whakatōpūtia ngā rauemi tangata me ngā huarahi mō te tipu tonu o te reo ki ngā rohe me te motu whānui;
  5. tautokona ngā kura rumaki me ngā wānanga mātauranga mō ngā tauira me ngā pakeke.

NGĀ KARERE MATUA

  • Te Whakamānutanga o He Pātaka Kupu i te rā 1 o Mahuru 2008;
  • Ka puta te whakahī i te He Pātaka Kupu i te mea, whakamahia ai te reo Māori hei kōrero mōna ake me tōna ao;
  • Whakaaturia ai e He Pātaka Kupu ngā kupurite me ngā rerekētanga ā-iwi o ngā kupu matua. Kua tū he tumu rangahau nā runga i tēnei whanaketanga e māmā noa iho ai te tipu anō o ētahi atu kaunekenga papakupu;
  • Hao katoa ai a He Pātaka Kupu i te whānuitanga o ngā whanaketanga taketake me ngā whanaketanga o nāianei i roto i te papakupu Māori;
  • He rauemi whakahirahira a He Pātaka Kupu hei āwhina i ngā whakapaunga kaha e haere tonu ana ki te whakaora i te reo;
  • Ki te whakataurite i ngā kupu matua a He Pātaka Kupu me ngā kupu matua o te papakupu Wiremu, e 24,000 kē wā He Pātaka Kupu ki te 17,000 kupu matua kei roto i a Wiremu;
  • E whitu tau te roa ki te whakaoti i He Pātaka Kupu. Otirā, 12 tau kē mō te whakaoti i ētahi atu papakupu e 20,000 ngā kupu matua.

Taupānga


Mā tēnei taupānga ka taea ngā kupu o He Pātaka Kupu nei te kimi

īWaea / īPapa / Android


He Pātaka Kupu


Kua eke tēnei ki te wā e riro ai mā te reo Māori tonu e whakaahua tōna ao, me tāna titiro ki tōna ao. Koia tēnei, ko He Pātaka Kupu, te papakupu Māori tuatahi mā te hunga kua mārō haere te takahi i te huarahi whai i te reo, ko ōna kōrero katoa kei tō tātou reo rangatira.