KO WAI MĀTOU
He aha Te Taura Whiri i te Reo Māori?
He mea whakatū Te Taura Whiri i te Reo Māori i raro i te Ture Reo Māori 1987 hei whakatairanga i te reo Māori hei reo mataora, hei reo kōrerorero māori noa.
He hinonga Karauna mana motuhake mātou, engari me mātua hāpai e mātou ōna anō ture e rite ana, pērā i te Ture Hinonga Karauna, i te Ture Pūtea Tūmatanui, i te Ture Rāngai Kāwanatanga. Me mātua tāpae pūrongo anō ki te Whare Pāremata – koia tērā ko tā mātou Pūrongo ā-Tau. He pūtea e tae mai ana ki a mātou, rā roto i te Rohenga Pūtea: Te Whakawhanake i te Iwi Māori, ā, ko Te Puni Kōkiri te kanohi āta tirotiro i te tika o ā mātou mahi.
E noho haepapa ana mātou ki te Minita Whanaketanga Māori mō ngā moni tūmatanui e whakapaua ana ki te kawe i tā mātou kaupapa mātāmua me ngā putanga.
Ko wai mā mātou, he aha ā mātou mahi?
Ā mātou mahi
Ka whakatakoto whakaaro motuhake mātou ki te Minita Whanaketanga Māori mō ētahi take e pā ana ki te reo Māori. I tā mātou tū motuhake, pai ana tā mātou taka i waenga i ngā rangapū reo Māori me te kāwanatanga, e rere ngātahi ai ngā whāinga tōmua, ngā rawa a te kāwanatanga me ngā wawata o aua rōpū.
Anei rā ngā mahi ake ka kawea e mātou:
- Te pūtahi rangahau hei kōkiri i te putanga o tētahi tūtohi rangahau reo Māori mā te motu
- Te whakangungu, te whakamana anō hoki i ngā kaiwhakamāori ā-tuhi, ā-waha
- Te whakamātau i te matatau o te hunga kōrero Māori, mā roto i ētahi whakamātautau tohu taumata
- Te whai kia mau tonu te mana, te mauri o te reo Māori, taha reo, taha tikanga, mā te whakarite paerewa tuawhiti mō te reo me te ū anō ki aua paerewa, tae atu ki te tuku āwhina reo ki ngā rōpū whai pānga nui mai ki te reo
- Te hāpai i ētahi kaupapa reo Māori nui o te motu – Te Wiki o te Reo Māori me Ngā Tohu Reo Māori
- Te akiaki kia mau, kia kaha kōrerotia hoki te reo Māori
- Te tautohu i ngā take nui e pāpā mai ana ki te reo.
E oke ana Te Taura Whiri i te Reo Māori kia noho mai he uepū kaimahi matatau tonu ki te reo Māori, kia uaratia anō hoki ēnei tāngata e ō rātou rangatira i te rāngai tūmatanui me te rāngai tūmataiti.
Ahurei ana tā matou tū hei māngai ā-motu mō te reo, ka mutu koirā anahe te kaupapa hei whakarangaranga mā mātou, i riro ai Te Taura Whiri i te Reo Māori hei tumu herenga mō ngā waka, mō ngā kaihoe whakaora reo, huri noa i te motu.
