mea1
1.
[Tāne] ing .
He taonga, he āhuatanga, he aha atu rānei kei tēnei ao e mōhio nei tātou; koia anō te kupu ka whakamahia hei tohu i tērā kāore e taea ana e te kaikōrero te āta whakaingoa, hei aha noa iho rānei te whakaingoa.
Me āta heri atu ngā mea katoa e tika ana mō te noho ki rō ngahere.
Ko tēnei mea te pūhaehae, he āhuatanga nō tāua, nō te tangata.
He aha te mea rā?
Tēnā homai te mea nā e kare.
{
hanga , kai 2 (3
) , taru 2 }
2.
[Tūmatauenga] ing .
Te hanga tonu nāna i pā ai tētahi āhuatanga, te hanga rānei e whakamārama ana he aha i pā ai tētahi āhuatanga.
He wahine te mea i pura ai te kanohi o Tahuaroa. (W 199)
He wahine āhua pai tōna kanohi, ko te mea tērā i moe ai a Paoa i a ia. (W 199)
take
(3)
i te mea
[Tāne] hono .
Hei tīmata i tētahi kōrero e tohu ana i te take i mahia ai tētahi mahi, i pērā ai rānei tētahi āhuatanga.
Kāore i whakaaetia taku uru atu ki te mātakitaki i te pikitia, i te mea he tamariki rawa au.
(nā te mea)
nā te mea
[Tāne] hono .
Hei tīmata i tētahi kōrero e tohu ana i te take i mahia ai tētahi mahi, i pērā ai rānei tētahi āhuatanga.
He makariri katoa a roto nei, nā te mea i wareware a Hēmi ki te tahu i te ahi.
{
(i te mea
) , (nō te mea
) , (tā te mea
) }
nō te mea
[Tāne] hono .
Hei tīmata i tētahi kōrero e tohu ana i te take i mahia ai tētahi mahi, i pērā ai rānei tētahi āhuatanga.
Kāre aku moni, nō te mea i pau katoa ki te whakaea i te nama mō te hiko.
(nā te mea)
tā te mea
[Tāne] hono .
Hei tīmata i tētahi kōrero e tohu ana i te take i mahia ai tētahi mahi, i pērā ai rānei tētahi āhuatanga.
Ka tupu te whakaaro i a Tāwhirimātea kia tahuri mai ia ki te whawhai ki ōna tuākana mō te wehewehenga i ō rātou mātua, tā te mea kāore ia i whakaae kia wehea rāua. (N 2)
(nā te mea)
3.
-tia meinga -tanga -nga
[Tāne] mahw .
Ka mahi (i tētahi mahi).
He wā anō ka tū hei whakakapi mō tētahi tūmahi whāiti ake te tikanga.
Kaua e meatia, kaua rānei e tukua kia meatia tētahi mahi, e poke ai ngā wai o roto o ngā awa rerenga wai. (Wa 2, 7)
Me mea ngā pouaka nā ki runga i te tēpu.
Ko au tēnei kua meinga nei e ngā taitama hai kāpene mō rātau. (HP 151)
4.
-tia meinga -tanga
[Tāne] mahw, ing, āhua .
Ka whakaputa whakaaro ki tētahi atu, ka tohutohu i tētahi atu.
Ka takoto te koroua rā ka mea mai, 'E taku tamaiti, haramai rā' (Wh 40, 2)
I mea mai ia māna e hoko ngā tīkiti.
kōrero
(1)
5.
-tia -hia meinga -nga, -tanga
[Tāne] mahp, ing, mahw, āhua .
Ka hihiri ake, ka toko ake he āhuatanga (i tua atu i te kare ā-roto) i te hinengaro, i te ngākau.
E mea ana a Hine he tangata purotu a Para.
whakaaro
(5)
6.
-nga -tanga
[Ranginui] mahp .
E tohu ana i te takanga o te wā.
Me te rere haere o te waka rā, a Te Arawa, mea, mea, ā, ka taka ki waho o Maketū (N 64)
Ka pao mai he pīpī. Ka mea, ka turuki, ka mea, ka pakari. (KK 141)
Ka mea ā, ka timu anō te tai.
mea ake
[Ranginui] tūkē .
I tētahi wā poto i muri mai; ā tōna wā tūtata (ka puta tētahi āhuatanga).
E kōrero ana taua tangata mea ake ka pau ngā mīti . . . engari te parāoa me ētahi atu kai, e kore e pau wawe. (WMA 6,18)
He ritenga tawhito ia nā ngā Māori, mea ake ka mahue, pērā me ētahi atu ritenga tawhito kua mahue. (WM 10,9)
taihoa
(1)
mea kau ake
[Ranginui] wā .
Kāore noa iho i roa i muri mai; i tētahi wā tino poto i muri mai.
Kainga ana e te kurī te paitini, mea kau ake kua hukahuka te waha.
Ka raua atu te kānga ki te kōhua wera, mea kau ake kua pahupahū.
{
(taro kau iho
) }
mea2
1.
-tanga
[Ranginui] āhua, ing, mahp .
E rite ana ki te toto hauora te tae.
whero
1
(1)
2.
-tanga
[Ranginui] āhua, ing, mahp .
Āhua whero nei te tae.
Ka huki kei waho te ata ura, te ata mea. (W 200)
pūwhero
(1)