tū1
1.
-nga -ranga
[Tāne] mahp, ing, āhua, tūkē .
Ka tūtika i runga i ngā waewae, i te pūtake rānei, kia matika te āhua.
Te maunga e tū mai rā. (W 443)
Ka tū ki te marae, ka roa e tū ana. (W 443)
Ka kite i te rākau e tū ana, ka turakina e ia, ka amohia mai. (N 37)
Mā ngā raho ka tū te ure. (HM 6, 4)
tū atu, tū mai
[Ranginui & Papatūānuku] kīa .
He kawa whaikōrero e hohoko ai ngā kaikōrero o ngā taha e rua, arā o te tangata whenua me te manuhiri.
Ko te kawa o Tainui he tau whakautuutu, tū atu tū mai. (Wh 46, 2)
tauutuutu
2.
-nga -ranga
[Papatūānuku] mahp, ing, āhua .
Ka pūmau ki tētahi wāhi, ki tētahi āhua rānei, kāore e haere ki wāhi kē, kāore e rerekē te āhua.
Ruia taitea kia tū ko taikākā anake (W 443)
Waiho atu ngā huahua ki konā, tū ai.
noho
(2)
3.
-nga -ranga
[Ranginui & Papatūānuku] mahp .
Ka whakahaeretia, ka kawea ki tōna mutunga; ka whakaūngia, ka whakapūmautia.
Ka tū te hui ki te whare rūnanga.
I poropititia anō e ia ka tū te pakanga nui whakaharahara. (HTK 1, 1)
I roto i tēnei rā kua tū mai a Ngata hai Minita mō ngā Mea Māori. (TT 100, wh1949)
Kua whakaparahakotia ngā tikanga Māori. Kua tū mai ko ngā whakahaere a te Pākehā anake. (TTR 1, 5)
4.
[Tāwhirimātea] mahp, ing, āhua .
Ka mutu te neke, ka mutu te rere.
Kia whero te rama, ka tū, kia kākāriki, ka haere.
Ka tae atu māua ki mua tonu o te tēneti, kua tū. (Wh 55, 33)
tū2
1.
[Tāne] ing .
Te wāhanga o te kupenga ka tukuna tuatahitia ki te moana
tāpai
2.
[Tāne] ing .
He tāhei ka mahia ki te harakeke, ki te aha atu, ka whakamaua ki te hope.
Hōmai taku tū kia hurua. (W 442)
tātua
(1)
tū maurea
[Tāne] ing .
He momo tātua mō te wahine, he maha ōna whenu.
Nō Tūhoe.
tū wharariki
[Tāne] ing .
He momo tātua mō te wahine.
tū3
1.
[Tāne] ing .
He tangata, he mea rānei ko ia e whakatauira ana i tētahi karangatanga, ko ia te whakatinanatanga o tētahi karangatanga.
Nā wai tēnei tū mahi? (W 442)
Me mutu noa te tuku i ēnei tū kōrero kia tāia e tō tātou nūpepa, nō te mea ko ēnei kōrero e kōrero nei koe, he pakiwaitara. (PH 3, 18)
Ehara tēnei i te ture o te hoa. Kāhore au e pai ki tēnei tū tangata. (KRK 221)
momo
(5)
2.
[Tāne] pīa .
Ka tū i mua i te kupu 'ā' hei whakaatu kāore i tino kaha (te āhuatanga e whakaaturia ana i muri tonu mai), kāore i eke rawa ki te tino taumata e taea ana.
E whā ngā niho nunui rawa, e whā ngā mea tū-ā-ririki nei. (W 442)
Te āhua he tame, te huruhuru he pākā tū-ā-pōuri nei, kāore i teitei taua hōiho, he hakahaka mārire. (WMA 2, 37)
Noho mai mō te kaputi, kua tū-ā-koropupū te wai.
tū4
1.
-tia -tanga
[Tūmatauenga] mahw, ing, āhua .
Ka whawhai ki tētahi hoariri.
Ka tū te aroākapa ki te mātua o te ope a Te Wharetakapau, ka hinga, ka mate.
2.
-nga -ranga
[Tūmatauenga] mahp, ing, āhua .
Ka ū tonu ki tētahi mahi, ki tētahi whakaaro rānei, ahakoa e uaua ana, e whakahētia ana rānei e ētahi atu.
He wahine tū ia ki te kōrero Māori i ngā wā katoa, i ngā wāhi katoa.
tohe
(1)
tū5
-nga
[Tūmatauenga] maho, ing, āhua .
Ka piere, ka takakinotia te kiko, ka whati rānei he kōiwi i te ngaunga o tētahi hanga koi, o tētahi hanga mārō pērā i te rākau whawhai, i te matā, i te aha atu rānei.
Kua tū i te tao a Hatupatu. (W 443)
Ka tū ia i te pū, waimarie kāore i mate.
Kotahi tētahi wahine i tū te māhunga i te pine, ā mate tonu atu. (HTK 1, 15)
{
taotū , tūkaiākiko , tūākiri }
tū6
-nga
[Tūmatauenga] mahp, ing, āhua .
Ka whiwhi (i tētahi mea kua tohaina, kua tāpaea e tētahi atu).
E te iwi, ka tū koutou i te kaihaukai. (W 443)
rato
(1)
tū7
[Tūmatauenga] mahw, ing, mahp, āhua .
Ka tohutohu (i tētahi atu) kia haere ki tētahi wāhi ki te mahi i tētahi mahi.
tono
(3)
