para1
1.
[Papatūānuku] ing .
He paru, he kongakonga i roto i te wai ehu kua tau iho ki te takere.
He wai para horo. (W 262)
Ahakoa kua mutu te tuku i ngā paihana, kei te takoto tonu ngā para i te whaiawa
Nāwai ā ka tau atu te īhi, te huka, me ērā atu hanga o roto i te inu ki raro - ko te para tēnā.
{
waipara , whaipara }
2.
[Ranginui & Papatūānuku] ing, āhua .
Ngā hanga ka porowhiua e te tangata i te mea kua kore i hiahiatia, e whakaarotia ana rānei kua kore i whaihua.
Kua uaua te whakangaro atu i ngā para a te tangata i ngā tāone nui.
Ko te nui o ngā para tētahi mea e kaha whakakinokino nei i a Papatūānuku.
{
parahanga , rāpihi }
3.
[Papatūānuku] ing .
He maramara maroke tino moroiti rawa atu (o te oneone, o te aha atu).
Ka pau te whare i te ahi, he para noa iho i toe mai.
puehu
(1)
4.
[Tāne] ing .
He pupuhitanga iti ka puta ki te kiri, i ētahi wā he pirau anō kei roto.
Ka whakamā katoa ia i ngā para e pukupuku mai ana i tana rae.
mariao
1
5.
-nga
[Rongo] mahp, ing, āhua .
Kua pakari, kua pai ki te kai, ki te tunu (o te huarākau).
Kua para ngā karaka. (W 262)
maoa
(2)
para karaka
para karakatanga
[Ranginui] āhua, ing, mahp .
E rite ana ki te hua maoa o te karaka te tae.
karaka
1
(6)
para2
1.
[Tāne] ing .
He huruwhenua e 4 mita te roa o ngā rau taumaha, he pū te tupu, he uriuri, he mōhinuhinu ngā tawheraiti, he kai tōna akakōare.
Marattia salicina
{
parareka , paratawhiti , (uwhi para
) }
2.
[Tāne] ing .
Te pū, te uhi rānei o te perei me te paratawhiti, he tōpuku, he tuawhiti, he kai.
Tō tāne i moe, he tāne koko para, he tāne kai aruhe. (W 262)
para tarare
[Papatūānuku] ing .
He momo para he kōrangorango te kiri, he kai i ngā rā o mua .
3.
[Tangaroa] ing .
He ika wai māori e 20 henemita te tipu.
Galaxias fasciatus
kōkopu
(1)
4.
[Tāne] ing .
He kahu kōkau hei pare i te ua.
5.
[Haumia] āhua .
E tino pai ana (o te aruhe).
He aruhe para.
para3
[Tūmatauenga] ing .
Te ū tonu ki tētahi mahi uaua, ki tētahi mahi mōrearea me te kore e mataku, ahakoa rānei te mataku.
Ka whakawhiwhia ia ki te Rīpeka o Kuīni Wikitōria mō tōna para i te pakanga.
māia
(2)
para kore
para koretanga
[Ranginui & Papatūānuku] mahp, ing, āhua .
Ka ngoikore te ngākau, ka korou kore, kua kore te tangata e pīrangi aha.
Kua para kore i te pūhore o ā rāua haere.
A hoki para kore ana te taua i te raru i raru ai rātou i taua wahine. (W 262)
ngākau
(2)
(ngākau kore)
para4
1.
[Ranginui & Papatūānuku] ing, āhua .
He tangata e hono ana ā-toto ki tētahi atu.
I te ao Māori o mua, he pai noa iho te moe i te para, kia noho tonu ai ngā raruraru, ngā aha noa iho ki te whānau kotahi.
whanaunga
(1)
2.
[Tāne] ing .
Tētahi o ngā wāhanga e rua o te rākau kua tīwarahia roatia ki waenganui tonu.
Ka hinga ki te whenua, wāhia ana, ka pakaru ko Matahorua tētahi para, ko Aotea tētahi. (W 262)
para5
1.
[Tūmatauenga] ing .
He kēmu e whiua ai te teka mai i tētahi tangata ki tētahi atu.
para mako
[Tūmatauenga] ing .
He niti, he taonga tākaro, arā, he rākau whāiti i hangā ki te mako 3 ka whiua mai i tētahi tangata ki tētahi atu.
Kia tūpato koe i te para mako e whiua ana e Kahotapu, kei tū tō rae!
para toetoe
[Tūmatauenga] ing .
Ko ngā niti, arā, ngā toetoe 2 whāiti ka whiua mai i tētahi tangata ki tētahi atu i te tākaro para 5.1.
para whakawai
para whakawaitanga
[Tūmatauenga] ing, ing, mahp .
He whakamātau i te tau o te tangata ki ngā tākaro, ki te mau rākau hoki.
He rawe a Kurawhā mehemea ka tū ki te para whakawai. (W 262)
Te mahi o konei he riri tākaro, he para whakawai. (W 262)
para whakawai
para whakawaitanga
[Tūmatauenga] mahp, ing, āhua .
Ka whakapakari i ngā mahi mau rākau.
Kātahi ka para whakawai taua tamaiti nei, ka mōhio ki te mau patu. (W 262)
{
(riri tākaro
) }
para6
-ngia, -hia -nga
[Tūmatauenga] mahw, ing, āhua .
Ka mahi kia kore atu ngā taru, ngā tāwhao, ngā rākau, kia wātea ai te whenua mō tētahi mahi.
Kei te para a Pīwaka i tana waerenga. (W 262)
Ngāti Manawa para raerae. (W 262)
waere
para7
[Tāne] ing .
He manu noho wao, noho ngahere.
Anthornis melanura
korimako
para8
para harakeke
[Tāne] ing .
He kahu kōkau.