ngākau1
1.
[Ranginui & Papatūānuku] ing .
Te wāhi o te tinana e noho ai, e pupū ake ai ngā kare ā-roto, arā, te toi o ngā kare ā-roto.
Ka pōuri te ngākau o Tangaroamihi mō tana mōkai kua mate nei. (W 227)
E koa ana te ngākau kua hoki mai nei koe.
{
ate 1 (2
) }
koanga ngākau
[Ranginui & Papatūānuku] ing .
He hikinga wairua, he hikinga manawa i te rongotanga i te āhuareka, i te pārekareka.
He koanga ngākau hoki tēnei ka kite nei au i te pai o te tuhituhinga o tēnei pukapuka. (WM 12b, 12)
Kotahi rawa te mea hei koanga ngākau mō tātou, koia tēnei ko te rangimārietanga kua mau tonu i tēnei tau. (WM 9, 1)
{
hurō , makoakoa , tūrangahakoa }
oranga ngākau
[Ranginui & Papatūānuku] ing .
Te tatū, te ora o te tinana, o te ngākau, o te wairua.
Haere koutou, e hoki ki tō tātou matua, hei oranga ngākau mōna. (W 227)
Kāore anō te mate urutā kia whiti mai ki tō tātou motu, ā he oranga ngākau. (Pi 27, wh8)
2.
[Ranginui & Papatūānuku] ing .
Te hiahia ki tētahi mea, ki te mahi rānei i tētahi mahi.
Kāhore hoki ōna ngākau ki te hanga whare, ki te rongoā taonga, i te tini o ngā taua, i te noho kino o tēnei whenua (KtKM 2, 3)
awata
ngākau kore
-tanga
[Ranginui & Papatūānuku] mahp, ing, āhua .
Ka ngoikore te ngākau, ka korou kore, kua kore te tangata e pīrangi aha.
I te tuatahitanga ka ngahau te mahi, kia roa ka waimeha haere, ka ngākau kore, ka māngere ki te haere ki ngā huihuinga o ngā komiti. (T 1, 11)
Kauā hai ngākau kore. Kia piki te kaha, te hihiko, ki a koutou, ki a tātau. (HP 140)
{
hēmanawa , mārohirohi 1 (1
) , (para kore
) }
3.
[Tūmatauenga] ing .
He taonga ka tukua, he kōrero ka whakapuakina, he waiata rānei ka waiatatia hei tohu ki ngā iwi e rata mai ana, e kimihia ana he āwhina i a rātou mō te haere ki tētahi pakanga.
Ka kitea he kōhatu i roto i ana kai, ka mōhio te rangatira rā he ngākau tērā, e kimi āwhina ana tana hoa ki te rānaki i te mate o tana tamaiti. (Te Awanuiārangi Black)
tiwha
(4)
whare ngākau
[Tūmatauenga] ing .
He whare i hangā i te wā i haere ai te taua ki te ngaki mate.
4.
-ranga
[Whiro] āhua, ing, mahp .
Kāore e tino pīrangi whakapau, hoatu rānei i tētahi mea ki tētahi atu.
Kore rawa tētahi atu e paku whiwhi i ngā painga o tāna i wini rā - he tangata ngākau hoki.
matapiko
(1)
ngākau hae
[Whiro] mahp, ing, āhua .
Ka kawa te ngākau o tētehi ki tētehi atu.
Ka takoto i roto i ētahi hapū he ngākau hae ki a Te Maungaroa. (PTT)
pūhaehae