toitoi1
1.
[Ranginui] ing .
Te wāhi whakarunga rawa (o tētahi mea pērā i te maunga, te rākau, te taputapu, te kaupapa, te aha atu).
I noho ā-kāinga noa iho ai ngā iwi Māori, i mutu ai te noho i ngā pā, i ngā toitoi o ngā pukepuke. (Wa 4, 3)
Kua tikoina te toitoi o te whakapakoko e te manu.
tihi
(1)
2.
[Tangaroa] ing .
He ika wai māori 15-24 henemita te tipu.
Gobiomorphus gobioides
kōkopu
(3)
3.
[Tangaroa] ing .
He ika wai māori 10 henemita te tipu.
Gobiomorphus cotidianus
tīpokopoko
(2)
4.
[Tangaroa] ing .
He ika wai māori e 8 henemita te tupu.
Gobiomorphus huttoni
kopu
(3)
5.
[Tangaroa] ing .
He mātaitai pōtaka pūhuki te hanga.
Cookia sulcata
kāeo
(1)
6.
[Tangaroa] ing .
He mātaitai tōrino te hanga.
Buccinulum sp.
huamutu
1
7.
[Tangaroa] ing .
He mātaitai pōtaka pūhuki te hanga.
Astraea heliotropium
ripo matamata
8.
[Tāne] ing .
He manu iti noho wao, noho ururua.
Petroica macrocephala toitoi
miromiro
(1)
9.
[Tāne] ing .
He manu iti noho ngahere, noho ururua.
Petroica australis
toutouwai
10.
[Tāne] ing .
He manu noho pātītī taranui, noho māheuheu, noho raupō me ērā momo wāhi.
Bowdleria punctata
mātātā
2
(1)
11.
[Tāne] ing .
He manu noho ngahere, noho mōheuheu.
Mohoua novaezealandiae
pīpipi
(3)
12.
[Tāne] ing .
He momo harakeke.
Phormium tenax
toitoi2
1.
-nga -tanga
[Tāwhirimātea] mahp, ing, āhua .
Ka āhua tere tonu te haere, arā, ka tere ake i te hīkoi, engari kāore i oma rawa.
'E kui, tino tere koe ki te kawe wai mai.' 'Āe e moko, toitoi tonu taku haere' (Wh 53, 2)
Ka tīmata ki te ngangahu, me te whiu tika i tōna taiaha, me te hūpekepeke a ōna waewae. Ehara, kua heke haere i ngā turi, kua huri kua toitoi haere atu. (HP 84)
Ka whakangete i tana kuia hōiho me te paku whakakipakipa anō, ehara, kua toitoi haere.
{
hōkai , toi 2 }
2.
-a -tia -nga -tanga
[Tūmatauenga] mahw, ing, āhua .
Ka whakaohooho i te ngākau o tētahi atu me te whakahau i a ia kia mahi i tētahi mahi taikaha, tētahi mahi rānei e takahi ana i te ture.
He mea toitoi te whakaminenga kia ātete i ngā kātipa a te Karauna.
whakakā
(1)
3.
-a -tia -nga -tanga
[Tūmatauenga] mahw, ing, āhua .
Ka whakatō i te wairua kaha ki tētahi atu e whāia ai tētahi mahi, e kaha tonu ai rānei ki te mahi.
Ka toitoia ngā tāngata e nohopuku ana kia tū ki te kōrero, kia kaua e whakamā.
akiaki
1
toitoi waka
[Tūmatauenga] ing .
He waiata whakatītina i ngā kaihoe kia kotahi ai te hoe.
Ka rongo ngā kaihoe i te toitoi waka, ka kaha kē atu te hoe, ahakoa kua pau noa atu te hau. (W.432)
tuki
(7)