tai1
1.
[Tangaroa] ing .
Te horanga wai totetote tino nui rawa atu, e kapi ana i te nuinga o te mata o te ao, e karapoti ana i te whenua, koia nei te rohe ki a Tangaroa; he horanga wai māori nui tonu.
He whā tāwhara ki uta, he kiko tāmure ki tai
moana
1
(1)
tai tamatāne
[Tangaroa] ing .
Te moana ki te tai hauāuru o Aotearoa.
He moana tāpokopoko te tai tamatāne.
{
taitua }
tai tamawahine
[Tangaroa] ing .
Te moana ki te tai rāwhiti o Aotearoa.
He moana āio te tai tamawahine.
tai whakarākau
[Tangaroa] ing, āhua .
He amotai moana roa.
He tai whakarākau, he huene nō tawhiti, nō mamao.
wai tai
[Tangaroa] ing .
Te wai kawa o te moana.
Ko ētahi i pōrangi i te inumanga i te wai tai, ka rere ki te moana. (Pi 58, wh4)
Ko tana rongoā mō tēnei mate, he kaukau tonu i te wai tai. (TTR 4, 170)
2.
[Tangaroa] ing .
Ngā whenua e whai haere ana i te moana.
He kupu tauaro ki te kupu 'uta', tuawhenua nei.
Kei uta te pakanga, kei tai te whiunga. (W 361)
Kei uta tō rāua whare matua, arā kei Taumarunui, engari he kāuta anō tō rāua ki tai.
{
waho }
3.
[Tangaroa] ing .
Ngā paringa me ngā timunga o te moana, o ngā whanga me ngā pūaha ka hua ake i ngā kukume o te marama me te rā.
Kei te aha te tai i konā - kei te timu, kei te pari rānei?
tai rere
[Tangaroa] ing .
He tai ka heke ki tawhiti noa atu, pērā i te heke o te tai ina pā te tai toko i te wā ki a Ōturu me Whitireia.
Kua pakihi noa te tai ki tawhiti, ko ngā tai timu, ko ngā tai rere. (Te Haumihiata WMA 6, 16)
tai toko
[Tangaroa] ing .
He tai teka tino nui ka pā i muri tonu mai o Ōturu me Whitireia, hei konei kitea ai te tai rere.
Ko te toka tapu au ki Oruanga rā, ē, uhia atu ai e te rehu tai toko, hei whiu i au ki waho ki te moana. (Te Haumihiata NM1 78, 7)
{
(tai koko
) }
tai whakaea
tai whakaeatanga
[Tūmatauenga] ing, mahp .
He hokinga whakamuri i te whawhai ki te akiaki i ngā toa ki te whawhai anō.
tai whawhati rua
-tanga
[Tāne] ing .
He kupu whakarite mō te hē, mō te hapa ina whakahuahua i te karakia.
4.
[Tūmatauenga] ing .
Te kaha rongo i te whanowhanoā, i te kairiri, i runga i te whakapono kua hēngia koe, tētahi atu tangata rānei e arohaina ana e koe.
Kei ara mai ngā tai o Ngāwhatu rā, ē. (W 361)
5.
[Tūmatauenga] ing .
Te riri tino kino, e kore e taea te pupuri.
Kei te tai nā anō koe, i te tai o tō atua. (W 361)
nguha
(4)
tai2
[Tāne] ing .
He kupu hei mihi i te tangata ahakoa tāne, ahakoa wahine.
Ka karanga atu ia ki tōna taokete, 'E tai, e kore rānei koe e pai kia haere hei hoa mōku?' (W 362)
hika
2
(1)