umu1
1.
[Papatūānuku] ing .
He rua ka keria hei wāhi tao kai ki te kōhatu wera.
Ka minamina auahi ngā kai, he hē nō te mahinga mai o te umu. (W.467)
hāngi
(1)
umu karihau
[Papatūānuku] ing .
He umu tapu ka whakamahia i ngā karakia hahunga.
karihau
umu kōtore
[Papatūānuku] ing .
He hākari hei whakanui i te moe a ētahi rangatira.
I a rātou e kai ana i te umu kōtore, ka tū mai te matua o te mea wahine ki te kōrero ki te iwi.
kai
1
(4)
(kai kōtore)
umu pararahi
[Papatūānuku] ing .
He umu kai hei kai mā te katoa ina mutu te karakia i tētahi mea.
{
(imu pararahi
) }
umu pātaka
[Papatūānuku] ing .
He umu kai e pā ana ki ngā karakia o te hahu.
umu pera
[Papatūānuku] ing .
He umu kai hei kai mā ngā arero whero anahe ina mutu tētahi mea te pure.
umu pongipongi
[Whiro] ing .
He karakia patu tangata.
umu pōtaka
[Papatūānuku] ing .
He umu kai mā ngā arero whero anahe ka kainga ina mutu te tūā i te tamaiti.
{
(imu pōtaka
) }
umu tamaahu
[Papatūānuku] ing .
He karakia hei hiki i te tapu i te māra kūmara i mua i te hauhakenga.
{
(imu tamaahu
) }
umu tūākaha
[Papatūānuku] ing .
He umu kai mā te tohunga anahe ka kainga ina mutu tana tūā i te tamaiti.
umu tūpāpaku
[Ranginui] ing .
He amaia e taka ana i te marama, he tohu mate.
umu waharoa
[Rongo] ing .
He hāngī tapu e pā ana ki ngā karakia mō te hunga mate.
{
(imu waharoa
) , waharoa }
2.
[Papatūānuku] ing .
He taputapu tahu kai ka whakawerahia ki te hiko, ki te kapuni, ki te waro, ki te wahie rānei.
Takaia te ika i te pepa hiriwa. Tunua ki roto i te umu mō te rua tekau meneti. (MM 16)
{
tō 8 }
3.
[Tūmatauenga] ing .
Te wāhanga ka tapahia mai, ka tahuna mai rānei i te rākau ina tuaina te rākau
tūāimu
(1)
umu parapara
[Tūmatauenga] ing .
He kaupapa ngaki mate, he tuku karakia me ōna mahi mākutu mā te tahu 'hāngī', mā te mana rānei o ngā karakia tonu, kia 'tunua' te wairua o te hoariri, kia pūhukitia ngā rākau patu tangata.
Ka taona ngā wairua o te hoariri ki te karakia umu parapara.
{
koangaumu }
umu pururangi
[Rongo] ing .
He takahanga tapu e maroke ai ngā hua o roto i ngā mara kai.
