pae1
1.
[Ranginui] ing .
Te rārangi i tawhiti e pōhēhētia ai kei reira e tūtaki ana te rangi me te whenua, te rangi me te moana.
Ānō ko Kōpū ka puta ake i te pae. (W 244)
{
huapae , (pae huakai
) , paerangi 1 , paihau , ripa , taharangi 1 , tahatū , takupū , tauriparipa , (tāepaepatanga o te rangi
) , tāhapatū }
pae huakai
[Ranginui] ing .
Te rārangi i tawhiti e pōhēhētia ai kei reira e tūtaki ana te rangi me te whenua, te rangi me te moana.
Tērā Matariki hikitia i te pae huakai. (Te Awanuiārangi Black)
2.
[Tāne] ing .
Ngā toko rere huapae ki te tautoko ake i te kāraho o te waka.
Waiho i tō tū, waiho i tō pae. (W 244)
3.
[Tāne] ing .
He wāhanga rākau pakari, he roa anō, he maitai rānei e pēnei ana te hanga, ka rere huapae i ngā hanga pērā i te whare hei tautoko i te papa, i te tuanui, i te aha atu.
He ātaahua ngā pae rimu o te tuanui, kaua rawa e peitahia.
{
kurupae }
pae kākaho
[Tāne] ing .
Tētahi o ētahi papa ka takoto whakapae ki waenganui, ki te taha whakararo o ngā poupou o te whare.
Ka peia atu ngā moenga kia pā rawa ki te pae kākaho.
pāpaka
(5)
4.
[Tāne] ing, āhua .
Te taunga o te manu.
Pērā ai koe me te mōkai kākā e noho rā i tana pae, ā ka puta te pōkai kākā. (Wa 3,10)
{
rongohua }
pae kawau
[Tāne] ing .
Tētahi wāhanga o te tomokanga ki te pā.
pae o te riri
[Tūmatauenga] ing .
He wāhi e whakatā ai te ope taua, ina haere ki te riri.
Ehara, ka eke te ope taua ki te pae o te riri, ki te wāhi okiokinga. (Te Awaniārangi Black)
5.
[Tāne] ing .
Ngā kiko e uhi ana i te kauae i te pū o ngā niho.
Ka werohia he patu mamae ki ngā pae kia pai ai te tūwiri i ngā niho. (Ruka)
pūniho
6.
[Tāne] ing .
Te tawhiti huri katoa i tētahi mea, e awhea ai taua mea.
He rimu āhua nui tonu - e rua mārō te pae.
E whā rau mita te pae o te papa omaoma nei.
Hei kimi mai i te pae o te tapatoru, me tāpiri noa te roa o ōna tapa e toru.
{
paenga }
7.
-nga
[Papatūānuku] mahp, ing, āhua .
Ka takoto whakapae i runga i tētahi mea, i tētahi wāhi rānei .
E pae ana te rākau i te huarahi.
{
tarapiki , tāpae }
8.
-nga
[Tāne] mahp, ing, āhua .
Ka takoto mai ki te taha.
Ka heke haere anō te awa, ka kitea atu ngā para e pae mai ana i rāwāhi.
Nā te taraka i para te huarahi, ana kua pae mai ngā hukarere ki ngā taha.
9.
-nga
[Tāne] mahp, ing, āhua .
Kua whakahuihui mai, kua whakahuihuitia mai ki tētahi wāhi.
Horahia mai (te kōrero) kia rongo te rau e pae nei. (W 244)
emi
1
10.
*-a pāea -nga
[Tangaroa] mahp, ing, āhua .
Ka rukea mai ki uta e te ngaru.
Ko ngā waka tino nui, ki uta paea ai e te tai i te kore tāngata hei eke mō runga. (W 244)
He maha o rātou i pae ki uta, mate iho ana ngā tāngata tokomaha ki te wai. (WM 13b, 6)
Ka kī tonu anō te wai i te ika ora; nā te monomono pea o ngā mea mate nāna i taki mai, otirā kīhai ēnei i muri nei i pae ki uta. (WMA 3, 57)
{
paeārau }
11.
-nga
[Tūmatauenga] mahp, ing, āhua .
Ka turakina ki raro, ka wāhia kia pakaru katoa.
Ka paea te whare, ka tahuna te whare. (W 244)
12.
-a -nga
[Tūmatauenga] mahw, ing, āhua .
Ka hopu (i te manu) ki te taputapu whai koromāhanga.
Ko ā tāua mea tāne kei patu i ngā manu, hei taeki, hei wero, hei pae, hei mutu. (W 245)
mutu
(3)
13.
-a -nga
[Tūmatauenga] mahw, ing, āhua .
Ka karapoti ki tētahi taitapa.
Paea mai ngā pārua o te umu kia hoki mai ai te mamaoa ki roto. (W 244)
Ka paea te māra putiputi ki te ponga.
[Tūmatauenga] mahp, ing, āhua .
Ka waiho atu mā tētahi tangata kua tohua, māna tētahi mea e tiaki, e whakahaere, e aha atu rānei.
Ka pae nei hoki, nā kōrua te tūpāpaku. (W 244)
