ai1
1.
[Tāne] tūkē .
Ko te tikanga whānui o te kupu nei he hono i te tāhū o tētahi kīanga ki te tāhū o te kīanga o mua ake. Ka tū ki muri i tētahi tūmahi (i muri anō i ngā punga 'iho', 'atu', 'mai', 'ake', 'noa' me 'tonu') me te whakaatu i tētahi āhuatanga motuhake o taua tūmahi. (Tirohia ngā aronga e whai ake nei mō ngā tikanga whāiti.) .
2.
[Tāne] tūkē .
E tohu ana i te wā, te wāhi, te take, te ara rānei ka mahia tētahi mahi.
Nō inanahi nei au i tae mai ai.
Hei tērā marama rāua haere ai ki reira.
Ko Takapūwāhia te wāhi i tū ai te hui.
Ki reira tāua horoi ai i ō tāua ringa.
Nā te marangai mātou i tōmuri ai.
Nā te marangai mātou i tōmuri ai.
Mā hea koe haere mai ai?
3.
[Tāne] tūkē .
E tohu ana i te tangata, te mea rānei (ahakoa kei te kīanga o mua ake e whakaingoatia ana) e pāngia ana e tētahi mahi, nāna rānei taua mahi i mahi.
Kei konā ngā tāngata i kite ai au. (W 4)
Ka kitea he tikanga māna e mate ai tēnei taniwha. (W 4)
4.
[Tāne] tūkē .
I ngā wāhi ko te kupu 'kia' kei mua i te tūmahi, ā, koia kei muri, e tohu ana i te take i mahia ai, e mahia ai rānei tētahi mahi.
Kātahi ia ka peke ki runga kia kore ai te rākau e pā ki ōna waewae.
Nukuhia te kōhatu nā kia wātea ai te huarahi.
5.
[Tāne] tūkē .
E tohu ana i te rite tonu o te mahia o tētahi mahi.
Haere ai ia ki te tapahi i ngā karaehe i te urupā i ia marama.
I ia tekau meneti pea tau mai ai he waka rererangi.
6.
[Tāne] tūkē .
I muri i te tūmahi, te tūāhua rānei, e tohu ana i te whāinga mai o tētahi mahi i tētahi atu.
Kua neke ia ki Poihākena, noho ai.
E mahi koe i tō mahi - ki konei au titiro atu ai.
7.
[Tāne] tūkē .
E tohu ana i tētahi mea kua kōrerotia kētia.
Pō iho ai, ka whiti mai a Hinemoa ki Mokoia. (W 5)
ai2
1.
-tia -tanga -nga
[Tāne] mahp, ing, āhua .
Ka mahi te tokorua i ētahi mahi kia tokomauri ai, pērā i te kuhu i te ure tū ki te tara, ka werowero ai ā tuhaina rawatia te tātea.
I a rāua e ai ana i te tāhuna, ka whānakohia ō rāua kākahu.
E hoa, e Hoani, tē mahara iho koe i aitia te tangata katoa i te pō. (WM 9, 2)
{
ekeeke , mahimahi , oni , onioni , onoi , ori 1 (5
) , pīkonikoni , tauonioni , tōkai }
2.
-tia -tanga -nga
[Tāne] mahw, ing, āhua .
Ka mahi te tokorua i ētahi mahi pērā i te kuhu atu i te ure tū ki te puta, e tokomauri ai te tangata.
Aitia ana taua wahine e Tāmaramara, hapū tonu atu. (W.5)
{
ekeeke , hika 1 (3
) }
3.
-tia -tanga -nga
[Tāne] mahw, ing, āhua .
Ka whakatō i te ira tangata e puta ai he uri ā tōna wā.
Mā Kahutia-te-rangi e kake tōku whare, mā te tamaiti i aitia ki runga ki te takapau wharanui. (Wa 5, 43)
He tamaiti meamea, i aitia ki te take o te rākau.
{
ahi 3 , moe }
ai3
[Tāne] thu .
He kupu tū motuhake e whakaatu ana i te ohorere; he wā anō e kawe ana anō hoki i tētahi whakaaro pērā i te hōhā, i te whakahē, i te whakatakariri o te kaikōrero - ki tētahi atu, ki a ia tonu rānei.
Ai, ko koe tonu kē tēnā?
Ai, kua wareware i a au tana ingoa!
Ai, nōhea hoki tāna!
