ngau1
1.
-a -nga, -tanga
[Tūmatauenga] mahw, ing, āhua .
Ka tapahi, ka haehae, ka whakamamae rānei ki ngā niho.
Kua ngaua taku ringa e te kurī, koinei e toto nei. (W.231 Te Haumihiata)
{
haupa , kati 2 (1
) , komi , ū 2 (1
) }
ngau paepae
[Tūmatauenga] ing .
He tikanga tawhito hei whakaora i te tūroro, hei whakamāmā rānei i ngā taumahatanga o te tapu.
ngau tuarā
-a -nga -tanga
[Tūmatauenga] mahp, ing, mahw, āhua .
Ka kōrero kino mō te tangata i a ia e ngaro ana.
Ko te tino whakahē a T. Renata he kore nōku i kōrero he kanohi he kanohi ki a Rātana, me te mea nei e pēnei ana ia e ngau tuarā ana au. (TT 3, wh2)
Ko te tino take o te ngau tuarā he hae. (TT 44, wh193)
{
kohimu , muhari , oro 1 (3
) }
ngau tuarā
-a -nga -tanga
[Tūmatauenga] mahw, ing, mahp, āhua .
Ka kōrero kino mō te tangata, mō tētahi kaupapa rānei, i runga i tō hiahia kia kino tōna rongo, kia heke tōna mana.
Kāti te ngau tuarā, ko koutou ka rongo i te mamae o tēnā mahi ā tōna wā!
tūtara
(4)
ngau whiore
-tanga
[Tāne] ing, mahp, āhua .
Te ai tahi a tētahi tokorua e tata rawa ana te whanaungatanga, pērā i te pāpā rāua ko tana tamāhine.
E pai ana te moe i tō tuahine, engari kaua tō tuahine ake - he ngau whiore kē tērā.
{
irawaru , (kai whiore
) }
2.
-a -nga -tanga
[Tūmatauenga] mahw, ing, āhua .
Ka rite tonu te ngaungau, te haehae (ki ngā niho, ki ngā ngutu rānei o te manu).
Kua ngaua e te kiore te kokonga o te kete kia taea ai e ia ngā kai o roto.
{
kakati , ngūngū , ū 2 (2
) }
3.
-a -nga -tanga
[Ranginui & Papatūānuku] mahw, ing, mahp, āhua .
Ka whakamamae, ā-tinana, ā-hinengaro rānei.
Me whakairi ki runga ki te whare, mā te auahi ka ngau ake, ka mate. (W 231)
Ka noho a Tāwhaki, ka ngau kino te aroha i a ia ki tana wahine rāua ko tana kōtiro. (W 231)
Ka tau te pōuri ki te tohunga, ki te wahine hoki e ngaua rā e te mamae. (W 231)
4.
-a -nga -tanga
[Ranginui & Papatūānuku] mahw, ing, mahp, āhua .
Ka pā, ka rangona ngā hua (o tētahi mea pai, o tētahi mea kino rānei).
Kua ngau te rā ki roto i te whare. (W 231)
He mea whakairi ki runga noi ai, kia ngaua ake e te auahi, e te mahana, ā ora ake au i te mahi atawhai a taua tupuna nei. (W 231)
Ka ngau taku pene ki te tuhi reta atu ki te whakahē i ngā kōrero hē i puta mōna.
5.
-a -nga -tanga
[Tūmatauenga] mahw, ing, āhua .
Ka rere whakamua ki te patu (i te hoariri).
Ka tae tō Waikari me tōna iwi ki te ngau i taua pā, ka horo te pā. (W 231)
huaki
(1)
ngau2
-a -nga
[Tāwhirimātea] mahp, ing, āhua .
Ka haere noa me te kore e āta whakaaro e haere ana ki hea, he aha rānei te take i haere ai.
Ngau ana ki te tī, ki te tā, kāore tonu i tatū te noho.
hāereere
(1)
ngau kē
-tanga
[Tāwhirimātea] mahp, ing, āhua .
Ka taka atu i te ara tika, ka takahi tikanga, ka taka ki te hē.
Kāore, ngau kē ana, whakarere ana ngā huarahi tika, kotiti kē ana, kua taka ki ngā wāhi pāhekeheke, ka riro i te taiheke nui. (Ha 9, 2)
ngau3
1.
-tanga
[Rongo] mahp, ing, āhua, tūkē .
Ka rangona atu (e te taringa), engari kāore e mārama te rongonga atu.
Kāore au i rongo i a ia i te ngau noa iho o te reo.
hakiri
(2)
2.
-tanga
[Tūmatauenga] mahp, ing, āhua .
Kāore e mārama te whakapuaki i te kōrero, te whakahua rānei i te kupu.
Ka ngau te reo, ka hurori anō te haere ka haurangi ana.
nanu
1
(1)
