Search
E whai ake nei ngā putunga o te kupu: mate

mate1

1. -nga [Tāne] maho, ing, āhua .
Kua riro te mauri ora, kua kore i ora. Ka mate te kuia, noho pouaru ana taku tupuna. Ko ngā kurī he mea patu kia ngawē, kāhore i patua kia mate. (Wh 3, 1) Kaua rawa e tukua tō tātou reo kia mate. Kotahi te wahine i mate i te rākau hinga ki runga ki tōna whare (WMA 5, 1) { hemo 1 (1 ) , hinga , hurumutu , hē , kekero , kero , makere , marere , moe , mōnehu , pohe , popohe , tāwhati }

2. -nga [Tāne] maho, ing, āhua, maho .
Kua kore (te tinana) i tino ora, kua hē i te pāngia e tētahi āhuatanga kino. Ka kite ia e takoto ana, kua mate, kāhore i mate rawa. (W 192) Kaua e hāereere ngā tāngata kua pāngia ki ngā kāinga o te hunga e ora ana, kaua hoki te hunga kāhore anō i pāngia e haere ki te kāinga o ngā tāngata e mate ana. (WMA 5, 2)
māuiui (2)

3. *-a -nga [Whiro] maho, ing, mahw, āhua .
Ka mātua hiahia ki tētahi mea e hapa ana. Kāore he oranga mō ana tamariki ka mate i te kai. (W 192) Auē, ka mate au nei i te wai. (W 192)

4. -nga [Whiro] maho, ing, āhua .
Ka hē katoa te wairua, ngā whakaaro, te noho rānei i te pupūnga ake o tētahi kare ā-roto. Mate ana te whānau i te whakamā i ngā mahi kino a tā rātou tamaiti. Kua mate noa iho i te wehi. (W 192)

5. -nga [Ranginui & Papatūānuku] mahp, ing, āhua .
Ka heke haere te kaha, te kino (o te moana, te hau, te aha atu), ka ngoikore haere. Kia mate te moana, ka rere anō ngā waka whakawhiti i Te Moana-o-Raukawa.
māriri 1 (2)

6. -nga [Ranginui & Papatūānuku] mahp, ing, āhua .
Ka riro katoa te ngākau me ngā mahara i te nui o te aroha ki te tangata. Mate ana ngā tuākana, mate ana te teina ki a tuawahine. (W 192)

7. -nga [Tangaroa] mahp, ing, āhua .
Ka āta rere (o te wai). Ka pakoa te tai, ka mate te wai mō tētahi hāora nei.

8. -a -nga [Rūaumoko] mahp, ing, āhua .
Kua kore i kā mai (o te ahi). Nā wai i tuku te ahi kia mate?
weto 1 (1)

9. -a -nga [Tūmatauenga] maho, ing, mahp, āhua .
Ka hopukia, ka puritia, kāore e tukuna kia rere, kia oma. E kore e mate i a koe he ika ki te riro tō mōunu i te pāpaka.
mau 2 (2)

10. -nga [Tāne] maho, ing, āhua .
Kua tutuki (tētahi mahi), kua tae ki tōna mutunga tūturu, kāore he wāhi e toe tonu ana hei mahi. Tē waiho kia mate tētahi mahi, ka hua ai i tētahi atu. (W 192)
oti

11. [Tāne] ing, āhua .
Te rironga tūturu o te mauri ora. Ka puta te kupu a Te Putu ka āwhinatia e ia tana teina ki te ngaki i te mate o tō rāua matua. (IwiT 46:6) E ai ki ētahi kei a tātou tonu te ora, te mate rānei o te reo Māori. Kāore te tangata e rite ki te marama, ka ara ake i te mate. { Aituā , matenga , pirau , pohe , popohe }

12. [Tāne] ing, āhua .
Te kore (o te tinana) i tino ora, te noho hē i te pāngia e tētahi āhuatanga kino. Kua pāria a Hine e te mate, koirā ia e ngaro nei i te mahi. Ka ora ake a Tāwhaki i tōna mate. (W 192) { aitu , (mate tūroro ) , māuiui , tahumaero }

mate ārai kore [Whiro] ing .
He mate rere kino ka hua ake i te huaketo ko tāna mahi, he patu i ngā pūtau mā o te toto, e kore ai e taea e te tinana te mate te kaupare atu. Ka pāngia e te mate ārai kore, ka mate taero.

mate ate kakā [Whiro] ing .
He mate e kakā ai, e pupuhi ai te ate, e kirikā ai, e kiri kōwhai ai, e ngoikore anō ai te tangata, i te pokenga o te ate e te mahi a te huaketo. Ko te tohutohu a ngā tākuta, kia kaua te tangata kua pāria e te mate ate kakā e kai waipiro, kei kaha kē atu tana mate.

mate hōrapa [Whiro] ing .
He mate ka rere ki te tangata, ki te aha atu ina pā atu, ina pātata atu rānei ia ki tētahi e pāngia ana e taua mate. He mate hōrapa te kohi, kaua te tangata i te mate kohi hei tuha ki te whare, ki te marae, engari te mea pai me tuha ki runga i te ahi, ko ngā kākahu horoi i te waha me tahu ki te ahi, ko ngā paepae hūare me horoi rawa ki te wai koropupū. (PH 4, 23)
(mate rere)

mate kohi [Whiro] ing .
He mate rere kino e tipu ai he kōpuku ki ngā pūkahukahu, i ōna wā anō ka toro ki ngā kōiwi, ki ngā tākihi me ētahi atu wāhi o te tinana. Tērā ka mate rawa te tangata i te mate nei, ki te kore e rongoātia. Ehara te mate kohi i te mate momo heke iho i ngā mātua, engari kia uru rawa te ngārara ki roto i te tinana o te tangata, kātahi ka pāngia. (KRK 217)
kohi 2 (1)

mate koroputaputa [Whiro] ing .
He mate rere kino e kirikā ai te tangata, e pakaru mai ai he harehare pirau. Kia makere ngā pāpaka tērā kua noho he nawe ki te kiri. I ngā rā o mua he tino mate te mate koroputaputa, ināianei kua iti haere i te ao nei.
koroputaputa (2)

mate Māori [Whiro] ing .
He mate ka ahu mai i te mākutu, i te whakaaro kino, i te takahi i te tapu. Ka noho atu ngā tāngata ora i tōna taha ka rongo tonu atu i roto i a ia e pēnei ana me te kūao poaka e ngorongoro haere ana i roto i a ia, i tēnā takiwā ka mōhio te hunga ora ehara tana mate i te mate Pākehā, he mate Māori tōna mate. (PH 5, 22)

mate marama -nga [Papatūānuku] ing, mahp, āhua .
He āhuatanga ka pā ia marama ki te wahine, e rere ai, e puta ai ngā toto me ōna anō para i te whare tangata, ki te kore ia e hapū. Ko te mate marama te hoa haere o te wahine mai i te wā e tupu ai te puke huruhuru, ā ruahine noa. Kia kaua te wahine e haere ki te kohi mātaitai i a ia e mate wahine ana.
(mate wahine)

mate pāwera -nga [Tūmatauenga] ing, mahp, āhua .
He mate e māuiui ai te tangata, e mangeo ai rānei tana kiri ina kai, ina rongo, ina whakapā atu rānei ia ki tētahi mea e pai noa iho ana ki te nuinga. Kia kaua rawa taku tamaiti e kai hēki, e kai pīnati rānei - koirā te takenga mai o tana mate pāwera. Kua mate pāwera au i te hae - koinei au e tihetihe nei, e ngāngā nei.

mate pūkahu kakā [Whiro] ing .
He mate kino e kakā ai ngā pūkahukahu, e uaua ai te whakahā, ko te huaketo, te huakita, tētahi matū rānei te takenga mai. Kia pāngia te tangata e te mate pūkahu kakā, ka mamae, ka uaua anō te ngā.

mate pukupuku -nga [Whiro] ing, mahp, āhua .
He mate kino e rea ai ētahi pūtau kino i te tinana, e tipu ai he puku. Ahakoa tapahia atu ngā puku i kitea, kua hoki mai anō tana mate pukupuku, ka mutu, kua toro ki wāhi kē o te tinana. He nui ngā whakatūpato mō te pāina rā, kei mate pukupukutia te kiri.

mate rere [Whiro] ing .
He mate ka rere ki te tangata, ki te aha atu ina pā atu, ina pātata atu rānei ia ki tētahi e pāngia ana e taua mate. He mate rere te rewharewha. E rere ana te rewharewha o te tāne ki tōna wahine; o te tamaiti ki tōna hoa; o tētahi o te whānau ki ētahi. (TT 73, wh649) Kāore rawa e whakamahia ngā taputapu i pā ki te tangata pāria e te mate rere, ki te kore e āta horoia i te tuatahi, kei tau atu taua mate ki a koe. { (mate hōrapa ) }

mate tūroro [Tāne] ing, āhua .
Te kore (o te tinana) i tino ora, te noho hē i te pāngia e tētahi āhuatanga kino. Kia ora ake te tangata i tōna mate tūroro, ka hainatia he pepa e te tākuta e whakaae ana kia puta ia i te hōhipera.

mate wahine -nga [Papatūānuku] ing, mahp, āhua .
He āhuatanga ka pā ia marama ki te wahine, e rere ai, e puta ai ngā toto me ōna anō para i te whare tangata, ki te kore ia e hapū. I ngā rā o nehe, ko te kope te taputapu hei pupuri i te toto i te wā o te mate wahine. I runga i ngā tikanga Māori, kia kaua te wahine e haere ki te kaukau i te awa, i te moana i a ia e mate wahine ana. { (mate marama ) }

13. -nga [Ranginui & Papatūānuku] pīa, ing, mahp, āhua .
Ka kaha hiahia te ngākau, te tinana rānei ki tētahi mea, ki te mahi rānei i tētahi mahi. Toro mai tō ringa, e Pā, ki te wahine e mate nei. Ahakoa rā ia he mate tāne kei te pai noa iho rā tēnā. (W.192 H 57) E matewai ana te kurī - me kimi he wai hei inu māna. Me whakatū te waka i konei, kei te mate mimi katoa au.


Taupānga


Mā tēnei taupānga ka taea ngā kupu o He Pātaka Kupu nei te kimi

īWaea / īPapa / Android


He Pātaka Kupu


Kua eke tēnei ki te wā e riro ai mā te reo Māori tonu e whakaahua tōna ao, me tāna titiro ki tōna ao. Koia tēnei, ko He Pātaka Kupu, te papakupu Māori tuatahi mā te hunga kua mārō haere te takahi i te huarahi whai i te reo, ko ōna kōrero katoa kei tō tātou reo rangatira.