kauae1
1.
[Tāne] ing .
Te kōiwi kei te wāhi whakararo o te kanohi, e mau mai ana ngā niho o raro .
Ko te kauae o tōna tupuna, o Murirangawhenua, kua riro mai koa i mua atu, koia raka tāna patu. (N 13)
Nā te kaha o te meke a tōna hoa whawhai kua whati tana kauae.
{
kauwae , paewai }
kauae raka
[Whiro] ing .
He mate rere ka hua ake i te urutomo mai a tētahi momo huakita i te tinana, mā roto i tētahi tūnga, e kikī ai, e hukihuki ai ngā uaua.
(kauae timu)
kauae raro
[Tāne] ing .
Ngā kōrero o te wānanga tapu e pā ana ki ngā mea o te whenua.
Nā te iwi whānui o Hauraki a ia i tangi i runga i te mōhio kua whakangaro atu nei a ia, kua ngaro anō hoki tētehi wāhi rahi tonu o te toi kauaerunga me te toi kauaeraro, ā, tē taea te whakahoki mai. (TTR 3, 234)
{
(kauwae raro
) }
kauae runga
[Tāne] ing .
Ngā kōrero o te wānanga tapu e pā ana ki ngā mea o te rangi.
Ko ngā mana poropiti, ko ngā mana tohunga ngā kaha o Hikapuhi, i āhei ai āna tūroro ki ngā tikanga o te kauaerunga o te Māori, ki te whakaora i ō rātau wairua, whakaū hoki i te tūmanako. (TTR 3, 55)
{
(kauwae runga
) }
kauae timu
[Whiro] ing .
He mate rere ka hua ake i te urutomo mai a tētahi momo huakita i te tinana, mā roto i tētahi tūnga, e kikī ai, e hukihuki ai ngā uaua.
Ki te tū tō waewae i te whao waikura, me haere kia werohia ki te rongoā kia kore ai koe e pāngia e te kauae timu.
Arā anō tētahi ingoa Pākehā mō te kauae timu, ko te 'kauae raka'.
{
(kauae raka
) , pakaua hukihuki }
2.
[Tāne] ing .
Te wāhi whakararo o te kanohi kei raro iho i te waha, kei runga ake i te kakī.
Tokorima anō ngā wāhine i tāia ngā kauae, ko te nuinga he pangore katoa. (Ruka T 1, 26)
{
kauwae , pūkauae , pūkauwae }
kauae tehe
[Rūaumoko] ing, āhua .
He wahine kua tāia te kauae.
Ko te wahine i whakaahuatia e ia, he kauae tehe, mau rāpaki, e kai paipa ana i waho i tana kāuta.
3.
[Rūaumoko] ing .
He tānga moko kei te kauwae.
{
kauwae , pūkauae , pūkauwae }
4.
[Tāne] ing .
He hanga roa tonu, he mātotoru tonu, he tino kaha, ka hangā ki te rākau ki te maitai rānei, hei tautoko i ngā wāhanga taumaha o te whare.
kauwae
(4)
5.
[Tūmatauenga] ing .
Te parirau o te ope taua.
E rua ngā wāhanga o te taua, kotahi kauae i haere mā te uru, kotahi kauae i haere mā te rāwhiti. (Te Awanuiarangi Black)
{
kauwae , pākau , pākaukau }
6.
[Tūmatauenga] ing, āhua .
Te patunga ohorere i te hoariri e tētahi ope e noho huna ana; te ope nāna tēnei mahi.
Ko te kauae te tikanga pai katoa hei patu i te hoariri i rō ngahere.
Ka tae ki te uru kahikatea, kei runga te kauae me ā rātou pū, tumeke tonu atu ngā hōiho o te hoariri.
kokoti
(6)
7.
[Whiro] ing, āhua .
He kōrero kāore i pono.
Nā wai ēnā kauae i whakaputa? Nā tama horihori?
parau
1
(1)
(kōrero parau)
