whai1
1.
[Tangaroa] ing .
He ika tai neke atu i te 2 mita te tipu, he pakohe, he pango rānei a runga, he rārangi kōtingotingo mā e rere ana i ngā paihau, he mā a raro, he rite tonu, he poto iho rānei te hiku i te tinana, he wero taratara kei te hiku.
Dasyatis brevicaudata
{
oru , pākau , pākaurua , roha , (whai repo
) }
whai repo
[Tangaroa] ing .
He ika tai neke atu i te 2 mita te tipu.
Dasyatis brevicaudata
2.
[Tangaroa] ing .
He ika tai e 45-80 henemita te tipu, inā te nui o ngā paihau, he tua pūtaratara tōna, he parauri, he tāingoingo kei runga, he horotea a raro, he tara kei tana hiku whānui .
Raja nasuta
{
pakaura , uku 2 (1
) , waewae 2 }
3.
[Tangaroa] ing .
He ika tai 1.5-2 mita te whānui o te tipu, he kārikiuri, he parauri kiwikiwi, he pango rānei a runga, he mā a raro, he roa ake te hiku i te tinana, he wero taratara kei te hiku.
Dasyatis thetidis
{
(whai repo
) }
whai repo
[Tangaroa] ing .
He ika tai 1.5-2 mita te whānui o te tipu.
Dasyatis thetidis
4.
[Tūmatauenga] ing .
He momo tākaro e waihangatia ai ētahi āhua ki tētahi aho koru e mau ana ki ngā mati o ngā ringa e rua.
Ko te Whai-Wawewawe-a-Māui te roanga atu o te ingoa o te whai. (Te Awanuiārangi Black)
{
huhu , hūhi 1 (3
) , mauī }
5.
-nga
[Tūmatauenga & Rongo] mahp, ing, āhua .
Ka tākaro i te whai .
Kei te rēhia; e teka ana, e kū ana, e whai ana. (W 484)
whai keo
[Tangaroa] ing .
He ika tai 60-100 henemita te whānui.
Myliobatis tenuicaudatus
(whai repo)
whai repo
[Tangaroa] ing .
He ika tai 60-100 henemita te whānui, he taimana papatahi te hanga, he kākāriki kiwikiwi a runga o ngā paihau nui, he kōwhai mā a raro, kei raro ngā pihapiha, he urutira iti kei te pūtake o te hiku hīroki, he wero taratara kei muri i te urutira.
Myliobatis tenuicaudatus
{
(whai keo
) }
whai2
1.
-nga
[Tāne] mahp, ing, āhua .
Kua whiwhi (te tangata, te aha atu) i tētahi mea, kua noho mai ki a ia tētahi mea.
Ka whai ringaringa, ka whai waewae, ka tupu au he tangata. (W 484)
Kāore anō rāua kia whai tamariki - koinei rāua e whakapuhi nei i tā rāua kurī.
Ahakoa he noho whawhai tonu tana mahi, i whai tāima tonu ia ki te purei whutupaoro. (TTR 4, 123)
Nā te tangata whai whakaaro ētahi o ngā reta, otirā ko ētahi he mea tuhituhi noa e te tangata e hiahia ana kia kite i tōna ingoa kua oti te tā i roto i te nūpepa. (TKP 1, 20)
2.
-nga
[Tāne] mahp, ing, āhua .
Ka huri hei mea kē, ka huri rānei te āhua o tētahi mea kia riro i a ia ngā āhuatanga o tētahi mea kē atu.
Nā tōku tipuna au i awhi, ā, whai tangata ana ahau. (W 484)
I konā ka whai manu a Māui, arā, ka whakakūkupa i a ia.
3.
[Papatūānuku] āhua .
Kua pūmau te noho ki tētahi whenua, ki tētahi wāhi.
Ko ngā raruraru nunui i ūwhia ki runga i te Māori i muri mai i te hainatanga o te Tiriti o Waitangi i te tau 1840, ko te minamina o ngā tāngata whai kua kaha haere nei te taetae mai kia rahi ake te whenua e riro i a rātou. (TTR 2, 131)
whai3
1.
whāia whāinga
[Tāwhirimātea] mahw, ing, āhua .
Ka haere atu i muri (i tētahi atu, i tētahi mea), ka ū (ki tētahi ara, ki tētahi tikanga).
Kore rawa i wehi te wahine, haere tonu atu ki roto i te whare, ka whai atu hoki te tāne, te urunga atu anō o te tāne, ka rakaina ngā tatau o te whare. (HTK 1, 17)
Me whai koe i te awa ā tae rawa ki te moana.
Kaua e whāia ngā kupu Pākehā, ki te pērā ka hē.
{
aru , tauaru }
2.
whāia whāinga
[Tāwhirimātea] mahw, ing, āhua .
Ka oma, ka haere rānei (i muri i tētahi tangata, tētahi kararehe, tētahi mea), ka ngana kia mau, kia tutuki.
Kotahi hāora te poaka e whāia ana, kātahi anō ka mau.
Kia kaha tātou ki te whai i te mātauranga.
{
aru , aruaru , rangahau , whaiwhai }
3.
whāia whāinga
[Tūmatauenga] mahw, ing, āhua .
Ka haere ki te kimi (i tētahi mea).
Kua riro ki uta ki te whai kai. (W 484)
whakataki
(1)
4.
whāia whāinga
[Tāne] mahw, ing, āhua .
Ka whai kia tupu ake te pīrangi, te aroha o tētahi atu ki a koe.
He whai tā Tuka i a Te Kahu hei wahine māna. (W 484)
whakaipo
(3)
5.
whāia whāinga
[Tūmatauenga] mahw, ing, āhua .
Ka whakahaere karakia.
Haere mai ki runga ki tōku waka ki te whai ake i te kawa o te waka nei. (W 484)
6.
whāia whāinga
[Tūmatauenga] mahw, ing, āhua .
Ka mahi te ringa ki te tango ake, ki te pupuri rānei (i tētahi mea).
Ka whai ia i ngā iwi o te hākoro, ka puta ki waho. (W 484)
mau
1
(2)
7.
[Tāne] ing .
He karakia hei whakaora i te hunga taotū, i te hunga whara.
He whai mō te tangata wera i te ahi kia mahu ai. (W 484)